Η παιδαγωγική λειτουργία των δημοψηφισμάτων

«Η παιδαγωγική λειτουργία της «άμεσης δημοκρατίας» συνίσταται στην ενδυνάμωση της δημοκρατικής συνείδησης . Η αξία της «ως άσκηση δημοκρατικής ευθύνης» έγκειται στο ότι θέτει τους πολίτες ενώπιον των ευθυνών τους κι έτσι τους παιδαγωγεί, αναγκάζοντάς τους υπό μία έννοια, να γίνουν πιο υπεύθυνοι, καθώς τους αφαιρεί το άλλοθι ότι άλλοι, οι αντιπρόσωποί τους, αποφασίζουν αντί των ιδίων. 

Η διενέργεια δημοψηφισμάτων σε τακτά χρονικά διαστήματα δημιουργεί μια διπλή πίεση: αφενός οι πολιτικές ελίτ αναγκάζονται να αναπτύσσουν επιχειρήματα προκειμένου να πείσουν το εκλογικό σώμα, αφετέρου το τελευταίο αναγκάζεται να στρέψει το βλέμμα στα θεμελιώδη ζητήματα που τίθενται υπό την κρίση του και να πληροφορηθεί, κατά το δυνατόν εγκύρως, γι αυτά. Το δημοψήφισμα δημιουργεί έναν δημόσιο χώρο όπου το υπό κρίση θέμα πρέπει να συζητηθεί, να αναλυθεί, οι διαφορετικές απόψεις να ακουστούν και να αντικρουστούν, όλες οι πλευρές να ακούσουν και να κατανοήσουν τους αντιπάλους τους. Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης – η τέταρτη εξουσία στη σημερινή δημοκρατία – έχουν επίσης την υποχρέωση να προβάλουν όλες τις αντικρουόμενες απόψεις. Υπό τις ανωτέρω προϋποθέσεις, το δημοψήφισμα αποτελεί, συνεπώς, μια μορφωτική και επιμορφωτική διαδικασία . Η προκήρυξη του δημοψηφίσματος τονώνει το ενδιαφέρον των πολιτών για το κρίσιμο θέμα αλλά και γενικά για την πολιτική και μπορεί να αναμένεται ότι πλήθος εκδηλώσεων, συζητήσεων και αντιμαχιών οργανώνονται από τους ίδιους τους πολίτες που υποστηρίζουν την μία ή την άλλη άποψη. Η πολιτική ξανάρχεται στο προσκήνιο με ουσιαστικά χαρακτηριστικά και όχι ως κραυγές και συνθήματα. Από την διαδραστική αυτή διαδικασία όλοι οι εμπλεκόμενοι καλούνται να βγουν σοφότεροι και πάντως ωριμότεροι, να λάβουν την τελική απόφαση ή να δώσουν την γνώμη τους στο αποφασίζον όργανο.»

Από το βιβλίο ΘΕΣΜΟΙ «ΑΜΕΣΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ» ΣΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ (σελ.84) της  Επ.Καθηγήτριας Συνταγματικού Δικαίου στη Νομική Σχολή ΑΠΘ Λίνας Παπαδοπούλου.