Mονάχη έγνοια η γλώσσα μου

Μία από τις σημαντικότερες εκπομπές λόγου του τρίτου προγράμματος της Ελληνικής Ραδιοφωνίας αλλά και του ελληνικού ραδιοφώνου γενικότερα είναι η εκπομπή «Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου». Η έρευνα και η παρουσίαση της εκπομπής γίνεται από την κα. Μαρία Χατζάρα και στην εκπομπή της Τρίτης, 19^ης Σεπτεμβρίου ακούσαμε τα παρακάτω:

«Αναφερθήκαμε χθες στην αγγλική λέξη idiot που σημαίνει ανόητος και η οποία προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη ιδιώτης. Ο ιδιώτης στο πλαίσιο της Αθηναϊκής Δημοκρατίας είναι αυτός που ιδιωτεύει, που δεν ασχολείται με τα κοινά, με τα πράγματα της πόλεως, αυτός δηλαδή που δεν ασχολείται με την πολιτική, θα λέγαμε σήμερα. «Πολίτης ως άτομον κατ’ αντίθεση προς την πόλη» σημειώνουν οι Liddell και Scott στο λεξικό τους, παραθέτοντας και το σχόλιο του Θουκυδίδη «ξυμφέροντα και πόλεσι και ιδιώταις». Αντιπαρατίθεται εδώ το δημόσιο προς το ιδιωτικό συμφέρον, αλλά η πόλη δεν είναι ένας τόπος απρόσωπος, η πόλη είναι οι πολίτες της και ιδιώτες είναι αυτοί που επιλέγουν να μην είναι πολίτες, να μην ενδιαφέρονται για την πόλη τους, να μην συμμετέχουν στην δημόσια ζωή. Αυτοί, στην Αρχαία Ελλάδα, δεν χαίρουν εκτίμησης.

Σε άλλη περίπτωση ιδιώτης είναι ο αμόρφωτος και ο ακαλλιέργητος. «είσι δε τίνες πολιτείαι και άλλαι, αι μεν ιδιωτών αι δε φιλοσόφων και πολιτικών» γράφει ο Αριστοτέλης στα Πολιτικά του. Εδώ σαφώς εννοείται ο ιδιώτης ως απαίδευτος, αντιπαρατιθέμενος προς τον έχοντα παιδεία φιλόσοφο και τον έχοντα εκπαίδευση πολιτικό. Ιδιώτης είναι και ο κοινός άνθρωπος, ο άνθρωπος του λαού «οι ιδιώται και πένητες» γράφει ο Πλούταρχος, αναφερόμενος στην ίδρυση του άστεως των Αθηνών από τον Θησέα και εννοώντας του λαϊκούς, απλούς ανθρώπους και τους φτωχούς, αντιπαραθέτοντας τους με τους δυνατούς, τους έχοντες και κατέχοντες θα λέγαμε σήμερα. Σήμερα, ο ιδιώτης είναι κυρίως ο απλός πολίτης, σε αντίθεση με αυτόν που έχει κάποιο δημόσιο αξίωμα ή ιδιότητα, όπως είναι τα όργανα της τάξης ή οι κρατικοί λειτουργοί. Παραμένει όμως και η έννοια αυτού που δεν συμμετέχει στα πολιτικά πράγματα, στην δημόσια ζωή και είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακό που σε μία άλλη γλώσσα η λέξη χρησιμοποιείται αυτούσια για να δηλώσει τον ηλίθιο. Όμως, τι είναι αυτός που δεν ενδιαφέρεται για την πόλη στην οποία ζει, αν δεν συμμετέχει ενεργά σε αυτά που την αφορούν και αφορούν και τον ίδιο;»