“Φέρτε πίσω τη Δημοκρατία μας!”: Μαζική μολυβδίαση από το νερό στο Μίσιγκαν

Τι συνέβη στο Φλιντ;

Πριν λίγους μήνες μία παιδίατρος από το Φλιντ, μια πόλη του Μίσιγκαν κοντά στο Ντιτρόιτ, ανακοίνωσε ότι βρέθηκαν υψηλά επίπεδα μολύβδου στο αίμα πολλών παιδιών της πόλης. Τα παιδιά ζούσαν σε περιοχές που λίγες εβδομάδες πιο πριν είχε ανακοινωθεί από ειδικό επιστήμονα σε θέματα ποιότητας του νερού ότι περιείχαν υψηλές ποσότητες μολύβδου στο νερό της ύδρευσης.

Το Φλιντ σχετικά πρόσφατα είχε αλλάξει προμηθευτή, διακόπτοντας την υδροδότηση του από την υπηρεσία ύδρευσης του Ντιτρόιτ. Προσωρινά, είχε ξεκινήσει να υδρεύεται από τον ποταμό Φλίντ, μέχρι να συνδεθεί με έναν νέο, υπό κατασκευή αγωγό νερού. Η “λύση” αυτή είχε επιβληθεί από τον περιβόητο “emergency financial manager” της πόλης – διορισμένο από τον Κυβερνήτη Rick Snyder – ως η καλύτερη για τον “περιορισμό του κόστους”. Αμέσως μετά την αλλαγή όμως η ποιότητα του νερού έπεσε αισθητά: είχε κίτρινο ή καφέ χρώμα, άσχημη γεύση και άρωμα και τα πλακάκια του μπάνιου άρχισαν να χάνουν το χρώμα τους. Σύντομα ξεκίνησαν και τα πρώτα προβλήματα υγείας, κυρίως λοιμώξεις αλλά και τριχόπτωση, εξανθήματα και οδοντιατρικά προβλήματα.

Οι δημοτικές και πολιτειακές αρχές δεν φαίνονταν να συμμερίζονται τις ανησυχίες των κατοίκων. Μόνιμη επωδός σε κάθε δήλωση ήταν πως “το Νερό είναι ασφαλές”. Τον Ιανουάριο του 2014, ο δήμος ανακοινώνει τελικά ότι το νερό περιείχε υψηλά επίπεδα τριχαλομεθανών (trihalomethanes) ένα καρκινογόνο, χημικό παραπροϊόν. Η πόλη του Ντιτρόιτ πρότεινε να αρχίσει πάλι να δίνει νερό στο Φλιντ, αλλά ξανά ο emergency manager επιλέγει να μην υποχωρήσει για οικονομικούς λόγους. Οι κάτοικοι αποφάσισαν ότι πλέον δεν μπορούσαν να περιμένουν τις εκλεγμένες αρχές να αντιδράσουν και ανέλαβαν οι ίδιοι πρωτοβουλία. Κάλεσαν ένα ειδικό σε θέματα ποιότητας του νερού, τον Marc Edwards, καθηγητή στο Virginia Tech University για να ελέγξει την ποιότητα του νερού, όπως και έγινε: σε κάποια σπίτια ο μόλυβδος έφτανε τις 2.500 μονάδες, όταν το όριο ήταν 15! Εκτός από αυτό όμως ο καθηγητής εντόπισε την πηγή του προβλήματος: το νερό του Φλιντ δρούσε διαβρωτικά στους πεπαλαιωμένους σωλήνες ύδρευσης της πόλης προκαλώντας την απελευθέρωση μολύβδου. Σύμφωνα με τον ίδιο, ήταν ευθύνη του τμήματος ποιότητας του περιβάλλοντος της Πολιτείας του Μίσιγκαν να ελέγξει και να διασφαλίσει την ποιότητα του νερού στο Φλιντ.

Διερεύνηση και ευθύνες

Πριν από λίγες ημέρες ανακοινώθηκε από το FBI – το οποίο διερευνά την υπόθεση μαζί με άλλες ομοσπονδιακές υπηρεσίες – πως είναι πιθανόν να υπάρχουν ποινικές και όχι μόνο αστικές ευθύνες. Έρευνες επίσης έχουν διαταχθεί από τον Κυβερνήτη του Μίσιγκαν και από τον Γενικό Εισαγγελέα της Πολιτείας, ενώ και η Επιτροπή Έλεγχου και Κυβερνητικών Μεταρρυθμίσεων της Βουλής των Αντιπροσώπων των ΗΠΑ έχουν ξεκινήσει διερεύνηση και ανοιχτές ακροάσεις μαρτύρων.

Σε επίπεδο ευθυνών, όπως συμβαίνει συχνά, γίνονται προσπάθειες να επιρριφθούν αυτές από τον έναν στο άλλο. Είναι γνωστό ότι τόσο οι δημοτικές υπηρεσίες όσο και οι πολιτειακές γνώριζαν το πρόβλημα για μήνες προτού παρέμβουν. Μόλις αυτό δημοσιοποιήθηκε, παραιτήθηκε ο πολιτειακός διευθυντής ποιότητας περιβάλλοντος και το ίδιο έκανε και ο περιφερειακός διευθυντής της ομοσπονδιακής υπηρεσίας για την προστασία του περιβάλλοντος EPA [Environmental Protection Agency].

Ωστόσο, υπάρχει μεγάλη απόσταση ακόμη μέχρι τη στιγμή που θα δοθούν ικανοποιητικές απαντήσεις για το ποιος ή ποιοι ευθύνονται κυρίως γι’ αυτήν την κατάσταση. Στην Επιτροπή της Βουλής ο νυν πολιτειακός διευθυντής για το περιβάλλον Keith Creagh υποστήριξε ότι είναι πολλοί αυτοί που φέρουν την ευθύνη, όμως όταν φταίνε όλοι τότε ουσιαστικά δεν φταίει κανείς. Είναι όμως ενδεικτικό ότι ούτε ο Κυβερνήτης του Μίσιγκαν Rick Snyder ούτε οι δύο εντολοδόχοι “emergency managers” στο Φλιντ, οι οποίοι διαχειρίστηκαν το ζήτημα του νερού, εμφανίστηκαν ενώπιον της Επιτροπής για να καταθέσουν….

O Κυβερνήτης ανακοίνωσε ότι θα δημοσιοποιήσει την ηλεκτρονική αλληλογραφία του γύρω από το Φλιντ, αλλά κάποια από τα email ήταν λογοκριμένα – το πρώτο δε, ήταν πλήρως λογοκριμένο παρουσιάζοντας μια κυριολεκτικά οικτρή εικόνα όπως φαίνεται πιο κάτω! (από το άρθρο της Laura Bliss “How Democracy Died in Flint” που δημοσιευτηκε στο CityLab του αμερικάνικου περιοδικού “The Atlantic”, www.citylab.com/politics/2016/02/flint-water-crisis-democracy-failure/459825/ )

Θα μπορούσε όμως να βοηθήσει η Άμεση Δημοκρατία;

Η περίπτωση του Φλιντ ίσως θα έπρεπε να διδάσκεται σε σεμινάρια πολιτικών επιστημών καθώς κυριολεκτικά κονιορτοποιεί το θεωρητικό κατασκεύασμα πως δήθεν οι εκλεγμένοι αντιπρόσωποι γνωρίζουν περισσότερα, είναι καλύτερα ενημερωμένοι και άρα αποφασίζουν καλύτερα. Η εγκληματική  αμέλεια και συγκάλυψη του σκανδάλου έγινε δυνατόν να αποκαλυφθεί επειδή οι ίδιοι οι κάτοικοι εντόπισαν το πρόβλημα, κινητοποιήθηκαν, παρά τις καθησυχαστικές δηλώσεις των «αρχών» και ζήτησαν τη βοήθεια των ειδικών.

Δεν είναι όμως μόνο αυτός ο λόγος για τον οποίο η Άμεση Δημοκρατία όντως θα μπορούσε να είχε εμποδίσει το πρόβλημα. Είχαν όντως γίνει προσπάθειες για να σταματήσουν τα φαινόμενα αυταρχισμού και κακοδιαχείρισης που τελικά οδήγησαν σε αυτό το αποτέλεσμα.  Δυστυχώς όμως οι πολίτες εμποδίστηκαν από τους εκλεγμένους αντιπροσώπους τους (ειδικότερα, τον Ρεπουμπλικάνο Κυβερνήτη) με ενέργειες που στόχευαν σ’ αυτό ακριβώς: να επιβάλουν τις “λύσεις” των φωτισμένων «αρχόντων» στους πολίτες.

Η ιστορία ξεκινά ουσιαστικά το 2011 με την εκλογή του Κυβερνήτη Snyder o οποίος αμέσως υπογράφει την παράταση της θητείας των emergency managers. Ο νόμος αμφισβητήθηκε από τους πολίτες και καταψηφίστηκε σε δημοψήφισμα το 2012 αλλά σχεδόν αμέσως ο Snyder περνάει νέο σχεδόν πανομοιότυπο νόμο, με μία μικρή αλλαγή όμως που ουσιαστικά απαγόρευε στους πολίτες να τον αμφισβητήσουν.

Οι emergency managers είναι εντεταλμένοι του Κυβερνήτη σε πόλεις που έχουν χρεοκοπήσει, όπως έγινε με το Ντιτρόιτ, το Φλιντ και άλλες πόλεις του βιομηχανικού βορρά των ΗΠΑ. Αντίστοιχος νόμος υπάρχει σε 18 πολιτείες αλλά στο Μίσιγκαν οι managers έχουν απόλυτη εξουσία για τα πάντα μέσα στην πόλη. Ουσιαστικά, οι emergency managers είναι διορισμένοι “τύραννοι” από τον Κυβερνήτη μέσα στην πόλη με αρμοδιότητες για τα πάντα! Ο εκλεγμένος δήμαρχος και το συμβούλιο έχουν διακοσμητικό ρόλο.

Ειδικότερα για το νερό στο Φλιντ δύο από τους emergency managers φέρουν μάλλον τη μεγαλύτερη ευθύνη. Καταρχάς, ο Edward J. Kurtz επειδή η απόφαση διακοπής της συνεργασίας με την υπηρεσία ύδρευσης του Ντιτρόιτ και η «προσωρινή λύση» της υδροδότησης από τον ποταμό Φλίντ ως φθηνότερη επιλογή ελήφθησαν επί θητείας του. Φαίνεται ότι το δημοτικό συμβούλιο, που είχε ενημερωθεί, συμφωνούσε με τη μετάβαση στον νέο αγωγό που θα έφερνε νερό από τη λίμνη Huron αλλά διαφωνούσε με τη χρήση του ποταμού ως προσωρινή, φτηνή λύση ύδρευσης. Οι πολίτες διαμαρτυρήθηκαν επίσης επειδή γνώριζαν το βεβαρυμένο ιστορικό του ποταμού αλλά επειδή ο Kurtz δεν ήταν εκλεγμένος, δεν λογοδοτούσε στους πολίτες και απλώς τους αγνόησε. Μερίδιο ευθύνης πιθανόν να έχει και ο διάδοχος του στη θέση αυτή, ο  Darnell Earley, ο οποίος επίσης είχε συμμετοχή σε κάποιες αποφάσεις.

Επίλογος

Η ύδρευση του Φλιντ επέστρεψε στο Ντιτρόιτ μέχρι την ολοκλήρωση του νέου αγωγού. Ακόμη και έτσι όμως η βλάβη στο σύστημα σωληνώσεων είναι μη αντιστρεπτή και μέχρι την αντικατάσταση τους, η πόλη μοιράζει φίλτρα και εμφιαλωμένο νερό στους κατοίκους. Η βλάβη στην υγεία των κατοίκων εξαιτίας της χρόνιας μολυβδίασης πιθανόν να είναι μη-αντιστρεπτή σε κάποιο βαθμό. Ειδικά για τα παιδιά απομένει να αποδειχτεί πόσο σοβαρές θα είναι οι νευρολογικές επιπτώσεις στο μέλλον. Επιπλέον, εννέα άτομα πέθαναν από τη νόσο των Λεγεωνάριων, θάνατοι οι οποίοι σύμφωνα με κάποιους καθηγητές ιατρικής συνδέονται επίσης με το νερό.

Ωστόσο το σημαντικότερο πρόβλημα παραμένει πολιτικό. Η εμπιστοσύνη στις αρχές και τη διοίκηση της πόλης έχει τρωθεί, πιθανόν ανεπανόρθωτα. Είναι απαραίτητο να υπάρξει άμεσα πολιτική αλλαγή. Ο νόμος του 2012 πρέπει να ανακληθεί και οι πολίτες να επιστρέψουν στην εποχή όπου ψήφιζαν τους νόμους τους, την πόλη τη διοικούσαν οι εκλεγμένοι αντιπρόσωποι τους και υπήρχε διαφάνεια και έλεγχος από τους πολίτες στις αποφάσεις. Και κάποια στιγμή πρέπει να καταλογιστούν ποινικές ευθύνες για να αποδοθεί δικαιοσύνη.